هفته نامه آیینه یزد

آتش به‌اختیار، رعایت قانون و اجرای عدالت

از اهداف بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی(ره) برقراری حکومت براساس دستورات عالیه اسلام، اجرای قانون، توسعه دموکراسی، آزادی بیان و اظهار عقیده، از بین بردن اختلاف طبقاتی، تامین رفاه و آسایش برای جامعه، دوری از اسراف و تبذیر و کاخ‌نشینی و اشرافی‌گری، احترام به آرای مردم، رسیدگی به وضعیت مستضعفان و اجرای عدالت در جامعه و کوتاه نمودن دست زراندوزان و مفسدان اقتصادی بود. هر گوینده و نویسنده‌ای به این نکته توجه دارد که نمی‌توان نحوه حکومت مولای متقیان مظهر عدالت و تقوی علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) را با دیگر حاکمان مقایسه کرد بدون شک روش آن حضرت باید الگو و اسوه‌ای برای همه دولتمردان باشد به‌ویژه برای مدیران دوران انقلاب اسلامی و همه افرادی که مسئولیتی بر عهده دارند تا با تلاش و کوشش بتوانند در مسیر حق و حقیقت گام بردارند. امام خمینی(ره) می‌گویند: «ما می‌خواهیم اسلام را، لااقل حکومتش را به یک نحوی که با حکومت اسلام در صدر اسلام شباهت داشته باشد اجرا بکنیم تا شما معنی درست دموکراسی را به آن حدی که هست بفهمید و بشر بداند که آن دموکراسی که در اسلام است با این دموکراسی معروف اصطلاحی که دولت‌ها و روسای‌جمهور و سلاطین ادعا می‌کنند بسیار فرق دارد»(1)
رسول گرامی اسلام(ص) به فرمان الهی در غدیرخم حضرت علی(ع) را با عنوان مولا و امام و پیشوای مسلمین به جانشینی خویش انتخاب نمود اما بعد از رحلت نبی‌اکرم(ص) آن حضرت برای حفظ اسلام و وحدت مسلمانان 25 سال در خانه نشست و صبر کرد، گاه به خلفا هم مشاوره می‌داد تا مردم از آن حضرت خواستند اداره حکومت را به‌دست بگیرد. مولای متقیان(ع) می‌فرماید: «بیعت شما مردم با من بی‌مطالعه و ناگهانی نبود، و کار من و شما یکسان نیست. من شما را برای خدا می‌خواهم و شما مرا برای خود می‌خواهید. ای مردم! برای اصلاح خودتان مرا یاری کنید. به خدا سوگند! که داد ستمدیده را از ظالم ستمگر بستانم و مهار ستمگر را بگیرم و به آبشخور حق وارد سازم، گرچه تمایل نداشته باشد!.»(2)
«شما مردم! برای بیعت کردن، به سوی من روی آوردید، همانند مادران تازه زاییده که به طرف بچه‌های خود می‌شتابند. و پیاپی فریاد کشیدید، بیعت! بیعت! من دستان خویش را بستم، امّا شما به اصرار آن را گشودید، من از دست دراز کردن، سرباز زدم، و شما دستم را کشیدید.»(3)
حضرت علی در اداره امور و اجرای عدالت همه را یکسان می‌دانست و تفاوتی بین مکی و مدنی، ‌قرشی و عجم و سیاه و سفید قائل نبود حتی در برابر درخواست برادر خویش عقیل آهن گداخته را نزدیک او می‌برد، در موقع لزوم به حکام و فرمانداران و استاندارانش تذکر می‌داد و یا آنها را توبیخ می‌نمود. در نامه 45 عثمان‌بن حنیف را مورد خطاب قرار می‌دهد و می‌فرماید: گمان نمی‌کردم بر سر سفره‌ای بنشینی که کاسه‌های پر از غذا جلوی تو نهاده‌اند در میهمانی‌ای که ثروتمندان دعوت شده و نیازمندان از حضور در آن میهمانی محروم بوده‌اند و به یکی از فرمانداران می‌نویسد: «همانا پُست فرمانداری برای تو وسیله آب و نان نبوده، بلکه امانتی در گردن تو است، باید از فرمانده و امام خود اطاعت کنی، تو حق نداری نسبت به رعیت استبداد ورزی، و بدون دستور به کار مهمّی اقدام نمایی، در دست تو اموالی از ثروت‌های خدای بزرگ و عزیز است، و تو خزانه‌دار آنی تا به من بسپاری، امیدوارم برای تو بدترین زمامدار نباشم، با درود.»(4)
مقام معظم رهبری چهارشنبه 17 خرداد ماه در دیداری که دانشجویان با ایشان داشتند اظهار داشتند «گاهی دستگاه‌های مرکزی فکر، فرهنگ و سیاست دچار اختلال و تعطیلی می‌شوند که در این وضعیت باید افسران جنگ نرم با شناخت وظیفه خود به صورت آتش به‌اختیار تصمیم‌گیری و اقدام کنند.»
نظر بسیاری از مقامات و بزرگان اصولگرا و اصلاح‌طلب و فعالان سیاسی این است که بیانات رهبری می‌تواند در حل مسائل و مشکلات و نارسایی‌های موجود در مدیریت کشور راه‌گشا باشد و نباید اجازه داد فرد یا گروه و دسته‌ای به‌اصطلاح بهره‌برداری افراطی از آن بکند مقام رهبری بارها در مواقع مختلف مردم را به رعایت قانون سفارش نموده‌اند از جمله در دیدار خود با رییس‌جمهور و اعضای هیئت دولت به تاریخ 2/6/87 با اشاره صریح به لازم‌الاتباع بودن قوانین کشور، خطاب به رییس‌جمهور و اعضای هیئت دولت اظهار می‌دارند: «قانون را اهمیت بدهید، قانون وقتی که با ساز و کار قانون اساسی پیش رفت، حتمیت و جزمیت پیدا می‌کند.
ممکن است همان مجلس یا دولت یا دیگران مقدماتی فراهم کنند که آن قانون عوض بشود -با طرح‌هایی که در مجلس می‏آید، با لوایحی که دولت می‌دهد، با تصمیم‏سازی‌هایی که در بخش‌های مختلف انجام میگیرد- عیبی ندارد؛ اگر قانون نقص دارد، ضعف دارد و غلط است، عوض بشود؛ اما تا مادامی که قانون، قانون است، حتماً بایستی به آن عمل بشود و به آن اهمیت داده بشود. من این را تأکید می‏کنم. در بخش‌های مختلف همین‏جور است. ممکن است یک چیزی را شما معتقد باشید که روال قانونی‏اش درست طی نشده، یا متصدی این کار قوه‏ی مجریه نیست؛ وقتی که قانون مجلس -با همان ساز و کار قانون اساسی- به دولت ابلاغ شد، قوه‏ی مجریه باید آن را قانون بداند. حالا اگر چنانچه ضعف یا چیز دیگری وجود دارد، عواملِ دیگری وجود دارد که اگر قانون مشکلاتی دارد، بایستی آن را از بین ببرند؛ چه در خود مجلس، چه در شورای نگهبان و از این قبیل. به قانون اهمیت بدهید. آنچه که در مجلس شورای اسلامی تصویب می‌شود، برای منِ شخصی و نوعی واجب‏الاتّباع است... اگر چنانچه ما اینجا قانون را در مسئله‌‌‌‌‌‌ای خاص شکستیم و عمل نکردیم، صرفاً این نیست که یک قانون نقض شده باشد؛ بلکه معنایش این است که یک راهی، یک خطی باز شد که این خط، دنباله خواهد داشت. کارِ قانون‌‌‌‌‌‌شکنی اینجوری است. اینجا که قانون نقض شد، نقض قانون یک فرصت تازه‌‌‌‌‌‌ای پیدا کرد که به وسیله‌‌‌‌‌‌ی دیگران انجام بگیرد. لذاست که به مسئله‌‌‌‌‌‌ی قانون، خیلی اهمیت بدهید.»(5)
سیدرضا صالحی امیری وزیر ارشاد درباره آتش‌ به‌اختیار اظهار داشت: «مخاطب رهنمودهای رهبری تمام منظومه فرهنگی کشور هستند. وی در عین حال تصریح کرد: ما و دیگر نهادهای فرهنگی نیازمند آن هستیم که دائما عملکرد خود را با این گفتمان بسنجیم؛ ممکن است گاهی دستگاه‌های فرهنگی از مسیر اصلی فاصله بگیرند و این تذکرهایی که داده می‌شود به عنوان فرصت محسوب می‌شود. وزیر ارشاد افزود: مردم و مسئولان با مبانی و ادبیات رهبر معظم انقلاب اسلامی آشنایی دارند و اجازه برداشت و تفسیر اشتباه از تعبیرات ایشان را نمی‌دهند و راه‌های رفع دغدغه‌های ایشان را در چارچوب‌های منطبق با معیارهای مورد تاکید خود ایشان ازجمله معرفت، اخلاقمداری و قانون‌محوری جست‌وجو می‌کنند.»(6)
علی مطهری درباره عبارت "آتش به اختیار" در فرمایشات اخیر رهبر انقلاب گفت: «فکر می‌کنم مقصود مقام رهبری از تعبیر "آتش به اختیار" این است که اگر مسئولان به وظایف خود عمل نکردند، دانشجویان و سایر اقشار موظف‌اند که خود اقدام کنند؛ این امر شامل همه حوزه‌ها می‌شود، اعم از فرهنگی، سیاسی و اقتصادی. نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس شورای اسلامی افزود: مثلا اگر در دانشگاهی مسئله نظارت بر پوشش اسلامی نادیده گرفته و منجر به ولنگاری شد، دانشجویان موظف‌اند خود وارد عمل شوند. یا اگر آزادی بیان مخدوش شد و به منتقدان حکومت اجازه اظهار نظر داده نشد یا افرادی را بدون حکم قضایی و برخلاف قانون اساسی حصر خانگی کردند و یا مدیران کانال‌های تلگرامی پرمخاطب را قبل از انتخابات بدون هرگونه توضیحی بازداشت طولانی مدت کردند یا دانشجویان و خبرنگارانی را به اتهامات واهی و با انگیزه سیاسی بازداشت یا ستاره‌دار کردند، در اینجا دانشجویان و بلکه سایر اقشار مردم آتش به اختیارند چون مسئولان به وظیفه خود عمل نکرده‌اند. نایب رئیس مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: فکر می‌کنم مقام رهبری برای حراست از احکام دین و استقلال فرهنگی و احترام به آزادی‌ها این تعبیر را به کار بردند که آثار آن، هم متوجه دولت و هم متوجه همه نهادهای حکومتی است. به عبارت دیگر مخاطب این دستور در دانشگاه‌ها، هم بسیج دانشجویی و جامعه اسلامی دانشگاهیان هستند که صرفا از نظام دفاع می‌کنند و هم انجمن‌های اسلامی که انتقادهایی به نظام دارند. در واقع دو طرف آتش به اختیارند.»(7)
آیت‌ا... علم‌الهدی خطیب جمعه مشهد می‌گوید: «آتش به اختیار به معنای خودسر عمل کردن نیست. به گزارش تسنیم، آیت‌ا... علم‌الهدی در خطبه‌های نماز جمعه مشهد گفت: رزمنده افسر جنگ نرم آتش به‌اختیار است، زیرا به همه چیزش اطمینان است. آتش به‌اختیار یعنی منتظر کسی و جایی نباشید. این آتش به‌اختیار تعیین تکلیف برای تمام دستگاه‌های مسئول اعم از اجرایی و قضایی است. وی گفت: این کلمه معنای بسیاری دارد و برای همه تعیین تکلیف است، وقتی فرمانده از قرارگاه می‌گوید «آتش به اختیار» یعنی به همه چیز این رزمنده اطمینان دارد و می‌داند وی صف دشمن را عوضی نمی‌گیرد و در مقاومت کوتاه نمی‌آید و می‌داند این رزمنده با ایمان و عقیده در خط براندازی دشمن قدم برمی‌دارد. آتش به اختیار به معنای خودسر عمل کردن نیست. آیت‌ا... نورمفیدی امام جمعه گرگان هم گفت: آتش به اختیار به معنای هرج و مرج و این که هر کس هر کار می‌خواهد بکند نیست. آتش به اختیار یعنی نیرو‌ها با فکر و خلاقیت در چارچوب قانون فعالیت داشته باشند.»(8)
توضیحات ارائه شده نشانگر این است اعمال خودسرانه‌ای که عده‌ای طی سالیان دراز در شهرها و مناطق از جمله یزد انجام داده‌اند برخلاف ضابطه و قانون بوده است به‌عنوان نمونه جلسات مجوزدار را برهم زدند، در بعضی از سالن‌ها و مجامعی که برابر با قانون نشست و همایشی برگزار کرده بودند، برای برهم زدن مراسم در کنار و یا روبروی آن مکان‌ها جلسه دعای توسل و یا نمازجماعت و زیارت عاشورا برپا کردند یا در بعضی از شهرها سخنران را مورد ضرب‌وشتم قرار دادند یا در مراسم نماز جمعه بعضی از شهرستان‌ها و یزد هنگام سخنرانی بعضی از مقامات دولتی و گویندگان و فعالان سیاسی اخلال به‌وجود آوردند بعضی از مسئولان هم بدون توجه آن را برنامه‌ریزی نشده می‌دانستند افرادی هم که از تریبون‌های رسمی به توجیه این اتفاقات می‌پرداختند در نهایت عده‌ای را تشویق به انجام کارهای خلاف عرف و قانون می‌نمودند. با متمردین از قانون و گروه‌های خودسر که به قانون و دستورات امام(ره) و رهبری و یا هر مقام و مسوول دیگری تن در نمی‌دهند و تمکین نمی‌کنند و همیشه برای اعمال ناشایست خویش تفسیر و توجیه بی‌وجه دارند سخنی نیست. اما اصحاب فکر و فرهنک چه در صف اصول‌گرایان و چه در رده اصلاح‌طلبان یا از هر صنف و دسته و انجمنی بر این باورند که «آتش به‌اختیار» عقل و تدبیر و منطق و فهم درست است و لاغیر.

مدیرمسئول

پی نوشتها: 1- «طلیعه انقلاب اسلامی»، صفحه 88، از سخنان امام خمینی(ره) به تاریخ 18/8/1357 با عده‌ای از جوانان فرانسوی
2- «نهج‌البلاغه»، ترجمه مرحوم محمد دشتی(ره)، خطبه 136 صفحه 181
3- همان، خطبه 137، صفحه 181
4- همان، نامه 5، صفحه 345
5- جماران، 28/6/1389
6- آرمان، 25/3/96
7- خبرآنلاین، 24/3/96
8- روزنامه ایران، ‌27/3/96