هفته نامه آیینه یزد

آیا وزیر خارجه سابق
مواضعی خلاف سیاست‌های نظام اتخاذ کرده بود؟!

رییس جمهور برابر با اصل 136 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اختیار عزل وزرا را دارد و اخیراًً بر اساس همین ماده قانونی منوچهر متکی از وزارت امور خارجه برکنار شد.
اما عده ای از فعالان سیاسی، نمایندگان مجلس و بسیاری از مردم از نحوه برکناری متکی متعجب شدند.
 شگفتی آنها این است چگونه وزیری که بیش از 5 سال سکان وزارت امور خارجه را به عهده داشته و در سفر خارج به نمایندگی از رییس جمهور با عالی ترین مقام یک کشور خارجی در حال مذاکره و ابلاغ پیام بوده است باید خبر عزل و برکناری خود را از زبان رییس جمهور سنگال،- میزبان خود- بشنود؟
بسیاری گردش کار را اینگونه درست ندانسته و آن را با عرف دیپلماتیک سازگار نمی‌دانند و می‌گویند این گونه برکناری با اخلاق اجتماعی و فرهنگی ما هم خوانی ندارد.
بعضی اظهار می‌نمایند: نحوه برکناری متکی باعث سخیف شدن جایگاه وزارت امور خارجه و به خطر افتادن امنیت شغلی مدیران ارشد اجرایی است و اخذ چنین تصمیماتی آثار سویی برای دیپلماسی کشور دارد. یکی از روزنامه‌های حامی دولت می‌نویسد:
عزل آقای منوچهر متکی در حالی که وی به عنوان وزیر امور خارجه در ماموریت رسمی خارج از کشور به سر می‌برد، این توهم را در اذهان عمومی و طرف‌های خارجی پدید می‌آورد که کدام ضرورت و مسئله فوری، فوتی در کار بوده است که آقای دکتر احمدی نژاد حتی درنگ یک روزه و یا چند ساعته برای عزل وزیر خارجه کابینه خویش را هم جایز ندانسته و نه فقط حکم عزل او را صادر کرده است بلکه لازم دیده خبر مربوط به صدور این حکم را بلافاصله در اختیار رسانه‌ها نیز قرار دهد! چرا. . . ؟! در عرف شناخته شده سیاسی، ‌عزل یک وزیر در حال ماموریت– آنهم ماموریت خارجی وزیر خارجه – علاوه بر آن که نشانه بروز ناگهانی اخلال در سیاست خارجی یک کشور تلقی می‌شود، اهانت اشکار به شخصیت وزیر عزل شده نیز هست و این تلقی را – چه بخواهیم و چه نخواهیم– در پی خواهد داشت. . .  عزل وزیر خارجه در حال ماموریت خارجی معنی ندارد! 1
نگارنده در این ستون نظر خوانندگان را به بعضی از موارد و پرسش هایی که در این زمینه مطرح است جلب می‌نماید: مردم می‌پرسند در واقع باید حرف کدام یک را باور کرد؟ دولتمردان شاغل و یا وزیر معزولی که 260 نماینده مجلس از عملکرد وی قدردانی می‌کنند؟
الف- آقای احمدی نژاد که (پنجشنبه دوم دی – 23 دسامبر) برای نخستین بار به سوال خبرنگار بی بی سی فارسی پاسخ می‌داد، در تشریح نحوه برکناری آقای متکی گفت: «بالاخره دفتر کار وزیر امور خارجه یا در هواپیما یا در سفر یا در جاده هاست.»
او همچنین تاکید کرد که با آقای متکی پیش از سفر او به سنگال صحبت کرده بود و اظهار شگفتی کرد که آقای متکی مطلع بودن از موضوع برکناری خود را تکذیب کرده است. آقای احمدی نژاد گفت :« به نظر من آن نقل قولی که از جانب ایشان [آقای متکی] شده، نقل قول درستی نیست.2
محمدرضا رحیمی معاون اول رییس جمهور در جلسه معارفه علی اکبر صالحی سرپرست وزارت خارجه اظهار داشت: « رییس جمهور قبل از سفرمتکی به سنگال با وی درباره برکناری اش صحبت کرده و بعد از استراحتی کوتاه به یکی از امور در دولت دعوت می‌شود.» 3
مشایی گفت:«همان طور که آقای احمدی نژاد در جلسه دولت توضیح دادند شنبه هفته گذشته آقای احمدی نژاد با آقای متکی این موضوع را مطرح می‌کنند که قصد تغییر دارند و آقای متکی هم خیلی خوب پذیرفتند و خیلی عادی گفتند مشکلی ندارند، منتهی برای اینکه که گفته اند سفر به سنگال دارند و از قبل نیز قول این سفر را داده بودند و می‌خواستند بروند سنگال، ‌این تغییر از نظر اجرایی و عملی مقداری عقب افتاد. روز یکشنبه من از آقای احمدی نژاد پرسیدم، چکار کنیم، آقای احمدی نژاد گفتند روز دوشنبه آقای متکی بر می‌گردند، بنابراین حکم را در روز دوشنبه اعلام کنید، دفتر هم این حکم را عصر دوشنبه اعلام کرد، ولی بعد گفتند و اعلام کردند که متکی در سنگال بوده و ایشان را عزل کردند، در حالی که این خلاف واقع است و اصلاً معنا هم نداشت.»4
منوچهر متکی در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن تکذیب ادعاهای مطرح شده در مراسم تودیع وزیر امور خارجه مبنی بر آگاهی قبلی وی در تعیین سرپرست وزارت امور خارجه، بر ضرورت رعایت صداقت در گفتار بویژه از سوی مسئولین تاکید کرد. وی با اشاره به دیدار خود با احمدی نژاد در شب سفر به چند کشور و تبادل نظر با وی درباره موضوع این سفرها، اظهار داشت هرگز در جریان تعیین فردی به فاصله 24 ساعت بعد از عزیمت به ماموریت و مضحک‌تر از آن تعیین روز تودیع و معارفه قرار نگرفته است. 5
دفتر منوچهرمتکی در پاسخ به اظهارات مسئولان ریاست جمهوری، توضیحات وی را به منظور آگاهی افکار عمومی به شرح ذیل در اختیار رسانه‌ها قرار داد:
1-آیا وزیر امور خارجه قبل از سفر به سنگال در جریان زمان حتی تقریبی برکناری خود قرار گرفت؟ خیر.
2- آیا وزیر امور خارجه از جانشین خود و روز مراسم تودیع (!) آگاه بوده است؟خیر.
3- آیا رییس جمهور می‌دانست وزیر امور خارجه در این ماموریت به حداقل دو کشور سفر می‌کند؟ آری.
مقرر بود ماموریت وزیر امور خارجه صبح روز یکشنبه 21/9/89 آغاز و با ورود به تهران حوالی ظهر روز چهارشنبه 24/9/89 پایان پذیرد. وزیر امور خارجه خبر برکناری خود را روز دوشنبه در اثنای ملاقات با رییس جمهور سنگال و از زبان آنان می‌شنود!6
مولای متقیان حضرت علی بن ابی طالب(ع) می‌فرماید: ارزش مرد به اندازه همت اوست.
و راستگویی او به میزان جوانمردی اش، و شجاعت او به قدر ننگی است که احساس می‌کند! و پاکدامنی او به اندازه غیرت اوست. . . خداوند ترک (دروغ) را برای حرمت نگهداشتن راستی، واجب کرد. . . راستگو در راه نجات و بزرگواری است و اما دروغگو بر لب پرتگاه هلاکت و خواری است. . . (7) امام هشتم شیعیان حضرت رضا (ع) به وسیله پدر و اجدادش سخن رسول خدا (ص) را چنین روایت می‌فرماید: نگاه نکنید به نماز بسیار خواندن و روزه بی شمار گرفتن و حج فراوان رفتن و نیکی چندان کردن و شب را به ذکر، زنده داشتن ولی نگاه کنید به راستی در گفتار ودرستی در امانتداری.(8).
ب– در افکار عمومی پرسشی مطرح است که باید منوچهر متکی پاسخگوی آن باشد.
آیا در دوره بیش از پنج سال وزارت هیچ گاه به ذهنش خطور نمی‌کرده شاید همانند عده ای از روسای سازمانها و وزاری دولت نهم برکنار گردد و آیا از اتفاقات مذکور انتقادی نموده و یا عکس العملی نشان داده است؟
ضمناً آن طور که گفته می‌شود:« اگر در زمان وزارت منوچهر متکی بسیاری از دیپلمات‌های با تجربه و ارزنده از وزارت امور خارجه تحت عنوان تحول و جوانگرایی و. . . کنار گذاشته شدند و یا نهاد ریاست جمهوری بیش از حد در وزارت خارجه دخالت می‌نمود.»9. . . چرا متکی شخصاٌ استعفا نداد تا به چنین وضعی دچار نشود؟و در نهایت آیا برای وزرای دیگر این اتفاق خواهد افتاد؟
ج-آیا سخنان علی اکبر جوانفکر با متن نامه احمدی نژاد مبنی بر اعلام برکناری منوچهر متکی سنخیتی دارد.
نامه رییس جمهور خطاب به منوچهر متکی:
جناب آقای منوچهر متکی، سلام علیکم؛
بدینوسیله از زحمات و خدمات جنابعالی در دوران تصدی مسئولیت وزارتخانه امور خارجه تشکر و قدردانی می‌کنم. امیدوارم این زحمات در پیشگاه خداوند ماجور باشد و جنابعالی در کلیه مراحل زندگی و خدمت به مردم عزیز میهن اسلامی موفق و موید باشید. عزت و سعادت جنابعالی را از خداوندمنان خواستارم.10
بخشی از اظهارات علی اکبر جوانفکر در پاسخ به منوچهر متکی که خود را «بنده خدا» نامیده بود:
برکناری «بنده خدا» از تصدی وزارت امور خارجه قطعا خلاف عرف سیاسی و دیپلماتیک نیست. ایشان حتماً به یاد دارند که یک بنده خدای دیگری در سال 1368 که برای انجام فعالیت دیپلماتیک در خارج از کشور به سر می‌برد به دلیل اتخاذ مواضع خلاف سیاست‌های اصولی نظام اسلامی هدف توهین حضرت امام (ره) قرار گرفت و ناگزیر شد قبل از ورود به ایران ابتدا از سمتش استعفا بدهد و بعداً وارد ایران شود. اینگونه توبیخ‌ها قبلا هم وجود داشته و خلاف عرف نیست.11

مدیر مسئول

پی‌نوشت‌ها:
1- کیهان، 23/9/89، صفحه 2
2- عصرایران، 3/10/89
3- روزنامه جمهوری اسلامی، صفحه 3
4- آرمان، 2/10/89، صفحه 3
5- خبرگزاری مهر، 28/9/89
6- عصر ایران، 3/10/89
7- حکمت 47و 252 و خطبه 86 نهج البلاغه ترجمه محمد دشتی، صفحه 453، صفحه 487 و صفحه 103
8- کتاب «دروغ» آیت‌ا... سیدرضا صدر به اهتمام باقر خسروشاهی، صفحه 24
9- مصاحبه جواد منصوریان سفیر سابق ایران در چین با تهران امروز
10- آفتاب یزد، صفحه یک، 23/9/89
11- نقل از خبرگزاریها