هفته نامه آیینه یزد

آیین روزه داری و قباحت روزه خواری
به نصح صریح قرآن: روزه بر مسلمانان واجب شده است و تمامی امت‌های پیشین نیز بر انجام این فریضه مکلف بوده‌اند. «سوره بقره – ترجمه آیه 183 »
یعنی آیین روزه‌داری تنها وظیفه مسلمانان نبوده است بلکه پیروان ادیان آسمانی دیگر نیز مشمول انجام این دستور بوده‌اند. طی قرون و اعصار گذشته بسیاری از قوانین و دستورات دینی به قراردادهای اجتماعی بدل شده است. قراردادهای اجتماعی نیز در عرف جامعه جایگاه خویش را به درستی بازیافته و آحاد مردم فارغ از هر نژاد و ملیت و آیینی بر اجرای آن اهتمام ورزیده و کسانی را که دارای عقیده و مسلک و مرام دیگر نیز بوده‌اند واداشته تا بر این قراردادها با حرمت و عظمت بنگرند آیا آن گونه که شایسته است آیین روزه داری در کشور ما از چنین منزلتی برخوردار شده است؟
در این سرزمین در گذشته‌های نه چندان دور کمتر کسی شاهد شکستن حرمت‌ها در ماه مبارک رمضان بود مردم با آداب و ترتیب خاص وارد ماه رمضان می‌شدند. از چند ماه قبل از آغاز ماه مبارک مواد غذایی مفید را برای ایام روزه‌داری ذخیره می‌کردند که از جمله آنها روغن و آرد و خرما و گوسفند بود. سعی بر پرداخت دیون خود پیش از شروع ماه رمضان داشتند چنانکه با ورود در ماه رمضان بدهکار و مدیون کسی نباشند. اگر احیاناً کدورتی از کسی به دل داشتند با ارتباط و پیوند حلالیت می‌طلبیدند و خاطری اگر مکدر شده بود با صله رحم زنگار از جان‌ها و دل‌ها زدوده می‌شد.
حلول ماه رمضان را به یگدیگر تبریک می‌گفتند و شستشوی تن و بدن و نظافت و پاکیزگی روح و جان را توامان برای یک ماه روزه داری وظیفه ‌می‌شمردند بنا را بر این می‌گذاشتند که مردم توانمند و ثروتمندان در محلات به فقیران و افراد کم درآمد کمک و مساعدت نمایند.
کسبه و بازاریان اجناس موردنیاز مردم را بر کفه ترازو که می‌نهادند زبانه جنس و کالا را پایین تر نگه می‌داشتند و به اصطلاح کالا را چرب تر می‌کشیدند و تخفیف ویژه ماه رمضان مرسوم بود.
هنگام سحر آداب خاص خود را داشت. مناجات‌های عارفانه بر پشت بام‌ها ورد زبان پارسایان شب زنده‌دار بود. همسایگان در خواب مانده را با نهایت رافت و مهربانی بیدار می‌کردند تا از مراسم سحر محروم نمانند. کسانی از مردم که کارهای سخت و طاقت فرسا انجام می‌دادند در طول یازده ماه از سال را پس انداز مختصری می‌اندوختند تا در ماه رمضان کار را تعطیل کنند و به روزه داری بپردازند. این چنین نبود که به خاطر انجام کار سخت یا به اندک بهانه‌ای روزه خواری پیشه بعضی شود. در هیچ گذرگاه و معبری حتی در کوچه‌های خلوت کمتر کسی را می‌یافتی که تظاهر به روزه خواری کند اما متاسفانه در روزگار ما بسیاری از آداب و آیین‌های روزه داری یا از بین رفته یا به هیچ گرفته شده و حرمت این ماه بسیار عزیز و پر برکت تا حدی ضایع گشته است. در کشورهای اسلامی مجاور و یا منطقه، ‌شروع ماه رمضان با تبلیغات گسترده که عمدتاً حاکی از تبریک به مردم است آغاز می‌شود همه سازمان‌ها، ‌ادارات و ارگان‌ها حلول ماه رمضان را به وسیله پوسترها و بنرهای تبلیغاتی و لامپ‌های نئون در معابر و خیابانها به مردم تهنیت و شادباش می‌گویند و در چهره شهرها تغییر و تحول کاملاً محسوس است.
بازارها اجناس تازه و نو عرضه می‌کنند و ارزانی و فراوانی همه جا به چشم می‌خورد. اما در کشور ما که ام‌القرای اسلام است آیا حلول ماه رمضان به اندازه روز بهزیستی یا هلال احمر اهمیت دارد و آن گونه که باید و شاید نشانه خاصی از ورود ماه رمضان هست؟
البته تردید نباید داشت که تبلیغات صوری و ظاهری خود قدمی در جهت احترام به این ماه عزیز است. در اماکن عمومی و غالب خیابان‌ها دستگاه‌های آب سردکن فعال است و افراد و اشخاص بی‌مبالات و یا احیاناً کسانیکه قادر به روزه داری نیستند و شرعاً مکلفند در خانه خود و در خفا و دور از چشم اعضای خانواده روزه شان را افطار کنند، علنی و آشکارا و در مرئی و منظر مردم در کنار آب سردکن‌ها می‌ایستند یا وسیله نقلیه خود را نگه می‌دارند و آب می‌خورند و اعتنایی به روزه داران ندارند و حرمت می‌شکنند و بزرگترین لطمه و صدمه این تظاهر آنکه کوچکترها فکر می‌کنند که روزه خواری آنچنان هم دشوار نیست متاسفانه یکی از گذرگاه‌های این حرمت شکنی مقابل مساجد شهر است. چرا باید در طول ماه رمضان این حرکت ناصواب ادامه یابد؟
مساله دیگر نانوائی‌هایی است که در سطح شهر هنگام ظهر نان می‌پزند و مردم صف‌های خریداران نان را نظاره می‌کنند چه می‌شود اگر هر خانواده‌ای که به اجبار مریض، طفل خردسال، و ناتوان از روزه‌داری دارد در طول این ماه شریف نان مورد نیازش را بعداز ظهرها یا شب هنگام تهیه کند.
صدا و سیمای استان با برنامه‌های جالب و جذاب بابی بگشاید در حرمت روزه‌خواری و قباحت شکستن این حریم مقدس. چگونه است که در غرب برای هر کس که بر اساس اعتقادش از انجام کاری پرهیز می‌کند یا به انجام عملی وادار می‌شود حرمت می‌نهند ولی دیده می‌شود در مرکز دارالعباده بر پشت موتور سیکلت‌ها و داخل خودروها با سیگارکشیدن و نوشابه خوردن و کنار آب سردکن‌ها با آب خوردن تظاهر به روزه خواری می‌کنند؟
اگر مسلمانیم وظیفه داریم بی تفاوت و بی‌توجه نباشیم و اگر مسلمان نیستیم ولی به اصول دموکراسی معتقدیم باید به باورهای دیگران احترام بگذاریم و به قراردادهای اجتماعی پای بند باشیم. در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مسئولان ذی ربط با هر متظاهر به روزه خواری بدون ملاحظه برخوردهای قانونی می‌کنند، جریمه‌های سنگین دارد و احدی در ملأ عام جرأت روزه خواری ندارد.
صد البته وظیفه برخورد و احیاناً روش‌هایی که نتیجه معکوس دارد با دولتیان نیست.
با درود فراوان بر تمامی خانواده‌ها، جوانان، پیران، زنان، مردان، و عموم افرادی که در محلات، روستاها و شهرهای استان در مجالس قرآن خوانی و یا در محافل وعظ و خطابه یا در نماز جماعت شرکت می‌کنند و با راز و نیاز با پروردگار یکتا به تزکیه نفس می‌پردازند و با روزه گرفتن نه تنها از خوردن و آشامیدن دوری می‌کنند بلکه با سعی و تلاش بیشتر خداوند را بندگی و اطاعت می‌نمایند چه خوب است تمام روزه داران خود را مکلف به تذکر شفاهی بدانند تا شاهد صحنه‌های بسیاری نباشیم و آنچه که دیگران را به این تظاهرات ترغیب می‌کند نیز باید به وسیله دولت با برنامه ریزی صحیح و اقدامات موثر در تمام شهر به حرمت ماه مبارک رمضان کنترل گردد. به خواست پروردگار توانا این چنین باد.

محمد خسروی