هفته نامه آیینه یزد

قلم‌هایی که در مسیر حق و عدالت به نگارش درمی‌آیند

17 مرداد یادآور فداکاری و گذشت و ایثار خبرنگاران، روزنامه‌نگاران و نویسندگانی است که برای احقاق حق، مبارزه با جهل، انتقاد به جا از مدیران، مسئولان، زمامداران و حاکمان در سطوح مختلف، درج واقعیت‌های جامعه، پرهیز از «روزی‌نامه» نوشتن، دوری از تملق و مجیزگویی، رعایت حرمت و حفظ آبرو و کرامت انسان‌ها، دفاع از حقوق شهروندی، تسلیم نشدن در برابر زیاده‌خواهی‌های صاحبان زر و زور و تزویر، نشان دادن ریاکاری عوام فریبان و زاهدنماها، معرفی چهره‌هایی که با خدعه و دسیسه خود را برخلاف آنچه که هستند معرفی می‌کنند، برای دفاع از انسان‌های مظلوم و ستمدیده قلم‌های خود را به گردش در می‌آورند و هیچ‌گاه برای کسب درآمد، حقایق را نادیده نمی‌انگارند و اگر روزی نتوانستند در راهی که شرع و دین، وجدان و عقل سلیم مشخص نموده است سختی‌ها را تحمل ‌کنند عطای آن را به لقایش می‌بخشند. 17 مرداد فرصت دوباره‌ای است که مردم ایران زمین یاد و خاطره مردان، زنان، جوانان و روزنامه‌نگارانی که طی سال‌های متمادی در برابر ستم و زیاده‌خواهی زورگویان ایستادگی کردند، به زندان افتادند، از شهر و دیار خود آواره و تبعید شدند و در نهایت «سر» سبز خود را به خاطر حق‌گویی و رسوا نمودن ظالمان بر نیزه بیداد پذیرفتند و چون دعبل خزاعی چوبه‌دار خویش را بر پشت خود حمل کردند اما در برابر ستمگران تسلیم نگشتند و نامشان را در تاریخ جراید و مطبوعات و عالم نویسندگی جاودانه نمودند. 17 مرداد روز تعظیم و تکریم مجدد در برابر افرادی است که در دوران هشت سال دفاع مقدس به‌عنوان عکاس، فیلمبردار و گزارشگر در جبهه‌های حق علیه باطل در برابر زیاده‌خواهی‌های استعمارگران شرق و غرب و نوکران و دست‌نشاندگان آنها دلاورانه ایستادند. 17 مرداد روزی است که همگان خاطره شهید محمود صارمی را گرامی می‌دارند و بر عاملان، آمران و قاتلان متحجر و خوارج صفت وی لعنت می‌فرستند و یاد آن شهید عزیز را زنده نگه می‌دارند و برای روزنامه‌نگاران و خبرنگارانی که در سراسر دنیا و در راه انجام وظیفه به‌زحمت و مشقت ‌افتاده‌اند سلامت و طول عمر و آزادی آرزو می‌کنند و برای درگذشتگان این دسته و صنف کوشا، طلب رحمت و مغفرت الهی می‌نمایند.
«قلم وسیله‌ای است برای ((ما یسطرون)) و نوشته‌هایی که قرآن کریم به هر دو سوگند یاد کرده است، هم به ((ابزار)) و هم به ((محصول)) ابزار.
پیشوایان بزرگوار اسلام در احادیث متعددی به یاران خود تأکید می‌کردند که به حافظه خود قناعت نکنند، و احادیث اسلامی و علوم الهی را به رشته تحریر درآورند، و برای آیندگان به یادگار بگذارند.
بعضی از دانشمندان گفته‌اند: ((بیان دو گونه است: بیان زبان، و بیان قلم، بیان زبان با گذشت زمان کهنه می‌شود و از بین می‌رود، ولی بیان قلمها تا ابد باقی است))!
و نیز گفته‌اند: ((پایه امور دین و دنیا بر دو چیز است: ((قلم)) و ((شمشیر)) و شمشیر زیر پوشش قلم قرار دارد))!
همین معنی را بعضی از شعرای عرب چنین به نظم آورده‌اند: ((خداوند اینگونه برای قلم از آن روز که تراشیده شد مقدر کرده است که شمشیرهای تیز، خدمتگزار آن باشند))! (این تعبیر اشاره لطیفی است به تراشیدن قلم به وسیله چاقو و قرار گرفتن تیغهای تیز در خدمت قلم از آغاز کار).
...سخن را با حدیث بسیار پرمعنائی از پیغمبر اسلام (صلی ا... علیه و آله و سلّم ) در این زمینه ادامه می‌دهیم که آن حضرت می‌فرماید: ((سه صدا است که حجابها را پاره می‌کند و به پیشگاه با عظمت خدا می‌رسد: صدای گردش قلمهای دانشمندان به هنگام نوشتن، و صدای قدمهای مجاهدان در میدان جهاد، و صدای چرخ نخریسی زنان پاکدامن))!
البته تمام آنچه گفته شد درباره قلم‌هائی است که در مسیر حق و عدالت، و در صراط مستقیم، گردش می‌کند، اما قلم‌های مسموم و گمراه‌کننده بزرگترین بلا، و عظیمترین خطر برای جوامع انسانی محسوب می‌شود.»(1)
استاد محیط طباطبایی می‌نویسد: «روزنامه که از 1324 هجری قمری بدین طرف طرفدار و مبلغ و مروج فکر تساوی عمومی و آزادی مردم از قیود استبدادی شده بود گل سر سبد بوستان مشروطه ایران می‌شد که در شهر و روستا و ده و جنگل و چراگاه دست بدست افراد می‌گشت. روزنامه حکم تقویم پارینه را نداشت که با تجدید سال دیگر قابل مراجعه و استفاده نباشد بلکه سند آزادی و شهادت‌نامه تغییر وضع عمومی از روش کهنه استبداد به نظام مشروطه بود و از حروف سیاه سطور آن در هر نوبت از مشاهده و مطالعه نور امید و آرزو و اطمینان به سرنوشت آینده، دل خواننده و بیننده را روشن می‌ساخت. یکی از روستازادگان فاضل کشور که از کوه‌نشینی به طهران آمده بود و دلش می‌خواست روزنامه‌نگار شود در پاسخ سؤال من که از او پرسیدم چرا اینقدر در نظر به صفحات روزنامه‌ها درنگ می‌کند و خطوط و حروف چیده را با لذت از زیر نظر می‌گذراند؟ گفت: «من از بوی مرکب چاپ روزنامه چنان لذتی می‌برم که از عطر گل قمصر نظیر آن را نمی‌یابم» وقتی بوی مرکب چاپ روزنامه در مشام تشنگان زلال آزادی و معرفت چنین اثری را برجای می‌گذارد معلوم است علاقه آنان به اقتباس کلمات و الفاظ و تعبیرات بد و نامناسب، در چه حدی خواهد بود»(2)
 از وظایف روزنامه‌نگاران و خبرنگاران این‌که به مردم امید بدهند، با دقت و رعایت جوانب مشکلات جامعه را بازگو کنند، با اشاره به تاریخ زندگی پیامبر گرامی اسلام(ص) و مظهر عدالت حضرت علی‌(ع) و دیگر بزرگان تذکرات لازم را بدهند و با استفاده از متون اسلامی و قانون مصوب و با آگاهی، خود و خوانندگان را به وظایف خویش آشنا نمایند. حسن ختام مقاله به درج گوشه‌ای از سیره حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی(ص) اختصاص می‌یابد تا تذکری در درجه اول برای نویسنده این سطور و دیگر خوانندگان «آیینه» و هدیه‌ای برای همکاران روزنامه‌نگار باشد.
«چنانکه می‌دانیم همة مسلمانان به عصمت و مصونیت رسول اکرم (ص) از خطا و گناه، ایمان داشتند و عمل آن حضرت را سزاوار اعتراض نمی‌دانستند ولی در عین حال سیرة رسول اکرم (ص) در رهبری بر این اساس استوار بود که با کمال ملایمت و با نهایت سعه صدر، اعتراضات را گوش می‌داد و توضیحات لازم را با منطق و دلیل ارائه می‌فرمود.
آن حضرت به ابوذر می‌فرمودند: ای ابوذر مرا پند ده و ابوذر در پاسخ درخواست آن حضرت، آیاتی از قرآن را تلاوت می‌کرد.
در غزوه حنین که سهمی از غنائم را به اقتضای مصلحت به نو مسلمانان اختصاص دادند، سعدبن عباده و جمعی از انصار که از پیشقدمان و مجاهدان بودند زبان به اعتراض گشودند که چرا آنها را بر ما ترجیح دادی؟ فرمود همگی معترضین در یک جا گردآیند. آنگاه با بیانی شیوا و دلنشین آنها را به موجبات این امر و به اشتباه خودشان واقف فرمود بطوریکه همگی آنها به گریه افتادند و پوزش خواستند.
دستور داده بودند که هرگاه زمامداری کاری برخلاف قانون عدل مرتکب شد، در مقام اعتراض برآئید. روزی به لشکری از مسلمانان مأموریت جنگی داده و شخصی را از انصار به فرماندهی آنها نصب فرمودند، فرمانده در بین راه بر سر موضوعی بر آنها خشمگین شد و دستور داد هیزم فراوانی جمع کنند و آتش بیفروزند، همین که آتش برافروخته شد، گفت آیا رسول اکرم (ص) به شما تأکید نکرده است که از اوامر من اطاعت کنید؟ گفتند: بلی. گفت: فرمان می‌دهم خود را در این آتش بیاندازید، آنها امتناع کردند. وقتی رسول اکرم (ص) از این ماجرا مستحضر شدند فرمودند:
« اگر اطاعت می‌کردید برای همیشه در آتش می‌سوختید، اطاعت در موردی است که زمامداران مطابق قانون دستوری بدهند».(3)
تاریخ مطبوعات در بیش از یک قرن اخیر ازجمله سند زنده‌ای است بر تحقق این امر که نام روزنامه‌نگاران و نویسندگانی زنده و جاوید خواهد ماند که از تملق و هتاکی و هرزه‌گویی دوری کنند ارزش و اعتبار و آبروی مخاطبان خویش را نادیده نگیرند و با رعایت کامل حقوق انسان‌ها و جامعه، قلم را بر صفحه جریده خود به گردش درآورند. روز خبرنگار هرسال یادآور مشکلات فراوان برای این صنف، محرومیت از حمایت‌های صنفی، تضییع حق در توزیع ناعادلانه یارانه و آگهی و نظایر آن نیز می‌باشد که باید در فرصتی دیگر و در مقاله‌ای جداگانه بدان پرداخت گرچه در این ستون بارها به این امور اشاره شده و پاسخی منطقی و نتیجه‌ای مناسب دریافت نگردیده است.

مدیرمسئول

پی‌نوشتها:
1- «تفسیرنمونه»، جلد بیست و چهارم، صفحات 374 و 377
2- «تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران»، استاد محیط طباطبایی، صفحه 207، مؤسسه انتشارات بعثت چاپ 1366 3- «آشنایی با شیوه زندگانی پیامبر اسلام (ص) (سیره نبوی)»، صفحات 59 و 60