هفته نامه آیینه یزد

مدارس غیردولتی و قدردانی از خیرین مدرسه‌ساز

در سه چهار ماهه اخیر مکرر در بعضی از جلسات چند نفر را می‌دیدم که از موضوعی گله داشتند و می‌گفتند: با خیری مدرسه‌ساز مذاکراتی به‌عمل آمده بود تا در یکی از مناطق محروم شهر یزد «باقیات الصالحاتی» از خود به‌جای گذارد و آموزشگاهی احداث نماید اما فردی وی را از این امر منصرف نموده و قرار شده است نسبت به تکمیل و ساخت آموزشگاهی غیردولتی در یکی از مناطق برخوردار شهر اقدام نماید. در پاسخ می‌گفتم: هر خیر محترم مدرسه‌سازی می‌تواند تصمیم بگیرد کجا،‌ چه وقت و یا در چه منطقه و محلی آموزشگاهی احداث نماید و در هر صورت باید مورد تقدیر و ستایش قرار بگیرد. نگارنده این سطور آرزو می‌نماید خداوند کریم توفیق عنایت فرماید مسئولان امور دینی و فرهنگی و اجتماعی استان اعم از گویندگان، روحانیون، ائمه جمعه و جماعات، دارندگان تریبون‌های رسمی، دست‌اندرکاران آموزش‌وپرورش، نهادها و سازمان‌هایی که در زمینه‌های پرورشی و دینی دانش‌پژوهان فعالیت می‌نمایند بتوانند در مواقع گوناگون به‌عنوان مبلغ و مشاوری شایسته با توضیحات ارزشمند و روشنگرانه و ارائه نظریات مفید خویش به خیران و نیکوکاران زمینه‌هایی فراهم گردد تا هنگام ساخت آموزشگاه اولویت‌ها را در نظر بگیرند و با فراهم نمودن امکانات تحصیل برای دانش‌آموزان مستحق و فرزندانی که از نعمت سرپرستی پدر یا مادر محروم هستند و یا در خانواده‌های کم‌درآمد به سختی روزگار می‌گذرانند و چه بسا از داشتن حداقل امکانات زندگی محروم هستند نام نیک و حسنه جاریه‌ای از خود به یادگار بگذارند. موضوع کمک و رسیدگی به وضعیت دانش‌آموزان مستعد و نیازمند و یا بدسرپرست و یتیم گرچه تاکنون مورد توجه نیک‌اندیشان بوده است اما با عنایت به آسیب‌های فراوان اجتماعی و اختلافات طبقاتی می‌طلبد حمایت و مساعدت به گروه‌های فقیر و نیازمند و کم‌برخوردار جامعه در اولویت‌های برنامه افراد مومن و متعهد و نیکوکار قرار بگیرد. شکر و سپاس پروردگار منان را که استان یزد از دیرباز مهد خیرین و نیکوکاران خصوصاً در امر مقدس مدرسه‌سازی بوده و می‌باشد که در این راستا فضاهای آموزشی زیادی را احداث و یا در ایجاد آن مشارکت نموده‌اند به‌طوریکه بالغ بر 35? از مدارس و فضاهای آموزشی موجود خیرساز است. امّا علیرغم کمک‌های بی‌دریغ خیرین مدرسه‌ساز هنوز ثلث فضاها و کلاس‌های درسی دانش‌آموزان یعنی بیش‌از 3000 کلاس درس در استان فرسوده و غیرمقاوم می‌باشد و بسیاری از مناطق جدید توسعه‌یافته شهرهای این استان خصوصاً‌در شهر یزد فاقد فضای آموزشی کافی بوده و این بدان معنی است که تداوم کمک‌های خیرین بزرگوار به آموزش‌وپرورش استان آن هم در رابطه با احداث، تکمیل یا تعمیر و ایجاد نمازخانه و کتابخانه در مدارس دولتی به‌ویژه در مناطق کمتر توسعه‌یافته و حاشیه شهر بیش از پیش احساس می‌گردد.
«گرچه بعضی از مفسرین خواسته‌اند در توضیح آیه شریفه 46 سوره مبارکه «کهف» مفهوم «باقیات الصالحات» را در دائره خاصّی مانند نمازهای پنج‌گانه یا ذکر سبحان‌ا... و الحمدا... و لااله‌الا‌ا... و ا...‌اکبر و امثال آن محدود کنند ولی روشن است که مفهوم این تعبیر آن‌چنان وسیع و گسترده است که هر فکر و ایده و گفتار و کردار صالح و شایسته‌ای را که طبعاً باقی می‌ماند و اثرات و برکاتش در اختیار افراد و جوامع قرار می‌گیرد شامل می‌شود...»(1)
بسیاری از مراجع عظام تقلید و فقهای بزرگوار، مومنان و مسلمانان را مجاز دانسته‌اند که از ثلث سهم مبارک امام(ع) برای مدرسه‌سازی به‌منظور تقویت فرهنگ اسلامی صرف کنند و آیت‌ا... فاضل لنکرانی خطاب به خیران مدرسه‌ساز اظهار می‌دارد: «از بهترین کارهای خیر، مدرسه‌سازی است. در رابطه با مسجد و حسینیه این‌ها مرتب استجازه می‌کنند ولی من اجازه نمی‌دهم برای اینکه وجود حسینیه و مسجد را به اندازه کافی می‌دانم و هست اما در رابطه با مدارس من گاهی یک رقم‌هایی را اجازه داده‌ام که اصلاً خودم هم وقتی یادم می‌آید تعجب می‌کنم. این فعالیتی که به‌عهده گرفته‌اید و این عنوانی که برای شماست می‌توان گفت از بهترین فعالیت‌ها برای کار خیر و از بهترین موفقیت‌هایی است که نصیب انسان ممکن است بشود»(2)
یکی از اشتباهات مسئولان آموزش‌وپرورش در چند دهه اخیر جدا کردن دانش‌آموزان باصطلاح عادی و تیزهوش و به‌عبارتی تفکیک نخبگان از دیگر دانش‌پژوهان بود که متاسفانه تعدادی از مدارس غیردولتی در شهرها از جمله یزد همین روش را دنبال می‌کنند و این امر برخلاف اهداف اولیه تاسیس مدارس غیرانتفاعی می‌باشد. در دولت نهم و دهم آمار مدارس نمونه و تیزهوشان افزایش نیز یافت و مشکلاتی افزون به بدنه آموزش‌وپرورش وارد آورد. در بعضی از خانواده‌ها چشم و هم‌چشمی‌ها برای این‌که از فرزندان همسایه و پسر خاله و دختر خاله و فامیل و آشنا کم‌نیاورند فشارهای روحی و روانی به فرزندانشان وارد می‌آورند، همه امکانات رفاهی برای آنها فراهم می‌کنند تا جایی که لیوان آب و چای هم بدست آنها می‌دهند تا به اصطلاح با طیب خاطر و آسودگی خیال بخواند و بخواند و تست بزند. گاه تا ده‌ها میلیون تومان هر سال برای کلاس‌های خصوصی و مشاوره و معلم سرخانه هزینه می‌کنند بیش‌از حد توان و طاقت دانش‌آموز او را به مطالعه کتب آموزشی و غیردرسی وادار می‌کنند اگر عده‌ای از این گروه و یا دیگر محصلان فرضاً در بهترین دانشگاه هم پذیرفته شوند وقتی آگاهی نباشد اصول و مهارت‌های زندگی و آموزشی را فرانگرفته و هنر در کنار دوست و آشنا بودن را نیاموخته باشند، در آن هنگام با مسائل پیچیده‌ای روبرو می‌شوند و معلوم نیست چه سرنوشتی در انتظارشان خواهد بود؟
معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش می‌گوید: «آموزش‌وپرورش و معلمان صلاحیت کامل را دارند که متولی امر آموزش فرزندان این مرزوبوم باشند و برای به‌دست آوردن بهترین نتیجه تنها لازم است شرایط مطلوب را فراهم کنیم. وی تربیت دینی و قرآنی را در راس آموزش‌ها به‌ویژه در مقطع پیش‌دبستانی عنوان کرد و گفت: تربیت قرآنی تنها به آموزش قرآن محدود نیست و تربیت قرآنی مورد نظر ما تربیت رحمانی است که حاصل آن پذیرش دیگران، تعامل، دوستی، مشارکت و دوری از تبعیض است و تجلی آن در رفتار معلم است. با نخبه‌پروری و حضور دانش‌آموزان در مدراس تیزهوشان مخالف هستیم چرا که جدا کردن دانش‌آموزان از هم به عنوان تیزهوش و عادی یک آفت است و موجب خسارت‌های روحی زیادی در هر دو گروه دانش‌آموزان تیزهوش و عادی می‌شود. وی گفت: اعتقاد ما این است که عدالت آموزشی برخورداری از فرصت‌های برابر در دسترسی به آموزش نیست، بلکه عدالت آموزشی یعنی کیفیت آموزشی و عدالت در فرصت یاددهی- یادگیری برای دانش‌آموزان، بنابراین ایجاد تنوع در نوع مدارس از عدالت آموزشی به دور است. معاون آموزش‌وپرورش جریان اصلی دانش‌آموزان را در مدارس عادی دانست و افزود: باید این دانش‌آموزان را دریابیم، چرا که این قشر از دانش‌آموزان پس از فارغ‌التحصیلی وارد جامعه شده و ثمرات و آسیب‌های آنها مستقیما در جامعه نمود پیدا می‌کند.»(3)
بنابراین در جواب آن افراد که از منصرف نمودن خیر محترم مدرسه‌ساز توسط یکی از موسسان مدارس غیردولتی یزد شکوه و گلایه داشتند اعلام نمودم اگر مدرسه غیردولتی مورد نظر همه ساله حدود پنجاه درصد از کل ظرفیت را به دانش‌آموزان محل اختصاص می‌دهد و در ازای کمک‌های دریافتی از دولت یا افراد نیکوکار و موسسات خیریه دانش‌آموزانی را که امکان پرداخت شهریه ندارند ثبت‌نام می‌کند نباید نگران بود و اعتراض وارد نیست اما اگر آن موسس و همفکرانش شهریه را تمام و کمال و در مواردی بیشتر البته به عناوین مختلف و در نهایت به‌نام هدیه از اولیای دانش‌آموزان اخذ می‌کنند و فرزندان همسایگان مدرسه هم نمی‌توانند در آن آموزشگاه ثبت‌نام کنند یا به‌نام این‌که حق معلم و کارمند را باید داد در ازای دریافت‌های این‌چنینی برخلاف رای و نظر شورای موسسان مدارس غیردولتی وجوه بیشتری به معلمان و کارمندان می‌پردازند تا به اصطلاح معلم را جذب نموده باشند یا با لطایف‌الحیل دانش‌آموزانی را که نمره کمتر از حد نصاب «خود ساخته و من درآوردی» ‌کسب می‌نمایند اخراج می‌کنند و چه دردسرها و گرفتاری‌هایی برای دانش‌آموز و اولیای وی فراهم می‌کنند یا هر سال علاوه‌بر ورودی‌هایی که حق آموزشگاه‌های غیردولتی است که ثبت‌نام نمایند به‌نام تکمیل ظرفیت، دانش‌آموزان نمونه و زبده میان پایه دیگر مدارس را با تبلیغات اعوان و انصار خود یا با تلفن و پیغام جذب می‌کنند در این صورت شایسته است خیر محترم را از چگونگی امر مطلع نمود اما اگر فرد یا افرادی این مسائل را دانستند و بازهم موافق احداث مدرسه غیردولتی بودند صاحب اختیار پول و سرمایه خود و مجاز در نحوه هزینه کردن آن می‌باشند. توضیح درباره مدارس غیردولتی، بیان اهداف قانونگذار از تاسیس این آموزشگاه‌ها، تنگناهای موجود، دور شدن از هدف‌های اصلی تشکیل این‌گونه مدارس و مشکلاتی که بسیاری از موسسان مدارس غیردولتی در حال‌حاضر با آن روبرو هستند وقتی و فرصتی دیگر می‌طلبد. آیینه یزد آمادگی دارد اظهارنظر مطلعان در این زمینه را درج و نشر نماید. به‌یقین در صورتی که قوانین مصوب فعلی نیز بطور دقیق و صحیح اجراء نگردد و وزارت آموزش‌وپرورش به تعهدات خود در این باره عمل نکند حداقل عدالت آموزشی در بخش اداره مشارکت‌های مردمی تحقق نخواهد یافت و اختلاف طبقاتی و تبعیض روز‌به‌روز بیشتر خواهد شد. خداوند کریم توفیق عنایت فرماید خیران محترم مدرسه‌ساز بیش‌از گذشته در احداث و ساخت و تکمیل مدارس دولتی به‌ویژه شهروندان ساکن در مناطق کمتر برخوردار یزد دارالعباده را یاری نمایند.

مدیرمسئول

پی نوشتها:
1- «تفسیر نمونه»، جلد دوازدهم، صفحه 446
2- روزنامه همشهری، 10/2/1391
3- آنا، 9/2/1396