هفته نامه آیینه یزد

نقدی بر سخنان سید احمد خاتمی و طرح چند پرسش

آیت‌ا... سید احمد خاتمی امام جمعه موقت تهران با بیان اینکه شایعه کردند، به دلیل اینکه ائمه جمعه جناحی صحبت می‌کنند، نمازهای جمعه خلوت شده است، می‌گوید: «مصلای تهران پر از جمعیت شده، این تهمت است؛ ائمه جمعه ولایی صحبت می‌کنند نه جناحی. وی ادامه داد: همین نماز جمعه‌ای‌ها کمربند ایمنی شهرهای کشور هستند؛ افرادی که در راهپیمایی‌های 13 و 14 دی آمده و مقابل فتنه ایستادند و اغتشاشات را خاموش کردند همین نماز جمعه‌ای‌ها بودند، اینقدر نماز جمعه را نکوبید. خاتمی ادامه داد: ممکن است، برخی از نمازهای جمعه خلوت‌تر هم شده باشد، اما اینکه بگوییم نماز جمعه خلوت شده باشد، چنین نیست؛ حداقل نماز جمعه تهران که بنده خطیب آن هستم می‌بینم جمعیت عظیم حاضر می‌شوند، نمازهای جمعه دیگر هم همین طور است. خاتمی با بیان اینکه برخی در اغتشاشات اخیر بازی خورده و تحت تأثیر احساسات قرار گرفتند، تأکید کرد: گفتند با رأفت با اغتشاشگران رفتار شود، اما آنها را متنبه کنید، طوری نباشد که نازشان کنید، به آنها بفهمانید که سیاهی لشکر اغتشاشگران شدن گناه دارد و معصیت است، بیدارشان کنید، تعهد بگیرید و آزادشان کنید. وی افزود: اما با سران اغتشاش که آدم کشتند، غارتگری کردند باغی هستند و حکم باغی در فقه شیعه و اهل سنت اعدام است، این عین فقه است و بنده از گفتن آن باکی ندارم، اما روزنامه‌ای که سابقه اهانت به پیامبران و اهل بیت را دارد، تیتر زد خاتمی گفته اغتشاشگران را بکشید؛ من کِی گفتم اغتشاشگران را بکشید.»(1)
راقم این سطور با درج اظهارنظر چهار نفر از روحانیون درباره برگزاری نمازهای جمعه در سال‌های اخیر نکات و پرسش‌هایی را پیرامون سخنان آیت‌ا... سید احمد خاتمی در نماز جمعه تهران مطرح می‌نماید. آیت‌ا... بطحایی می‌گوید: «امام جمعه طبیب سیاسی جامعه است. نبض جامعه باید دستش باشد و نسخه مناسب بپیچد. گاهی مطالب مربوط به سیاست داخلی است، امام جمعه نباید ماله‌کش باشد و فقط بخواهد دائم مُسکن به جامعه بدهد. آیت‌ا... عالمی نیز با بیان اینکه ائمه جمعه خودشان، خطبه‌ها و رفتارهایشان را با نیازهای واقعی جامعه تطبیق دهند اما معنی‌اش این نیست که هرچه مردم بخواهند و بپسندند، بگویند، می‌افزاید: تعبیر ما از نماز جمعه عبادی-سیاسی آن است که وقتی در نماز جمعه سخن از سیاست به میان می‌آید، باید سیاستی باشد که در آن رنگ عبادت است. اگر سیاستی باشد که از آن رنگ عبادت برنخیزد و مسائل نفس‌پرستی باشد، مثلاً مسائل جریانی مطرح شود، جمعیت را از دور امام جمعه می‌پراکند.»(2)
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمهدی طباطبایی می‌گوید: «...نماز جمعه فعلی را تشریفاتی می‌دانم، اگر عکس‌های نماز جمعه را نگاه کنید و سال‌ها را با هم مقایسه کنید متوجه می‌شوید تغییرات چقدر است حتی به طور مثال میله کشیدن معنا ندارد، در نماز جمعه همه نمازگزاران باید با هم باشند، نه اینکه میان رجال و سایر مردم تفاوت قائل شوند، چه اشکالی دارد که مردم نزدیک امام جمعه باشند!؟... نماز جمعه باید مختصر باشد، امام جمعه باید عادل باشد، کلمات امام جمعه باید دلنشین، عمومی و ارشادی باشد نه اینکه غیبت، تهمت، افترا، خودبینی، خودپسندی و تعریف از اشخاص باشد. جای این مسایل در نماز جمعه نیست و هر جا این نمونه‌ها را دیدید، این نماز، نماز جمعه نیست. همه نماز جمعه‌های ما شخصی و شخصیتی شده در حالی که نماز جمعه بنابه روایتی یعنی دلجویی از مردم؛ آگاهی بخشی به مردم، آشنا کردن مردم با شرایط روز و دین، ایجاد امید، ایجاد توجه به یکدیگر، ایجاد الفت و تحلیل‌های علمی منطقی کارگشا تا جایی که با یک نشاط و آگاهی کاملی وارد جامعه شوند. نماز جمعه در اول انقلاب با فقهایی خبره و سیاستمدار و آگاه شروع شد، آیت‌ا... منتظری و طالقانی که مورد قبول و توجه مردم بودند... امروز اگر می‌بینیم نماز جمعه‌ها نقش مورد نظر را ندارند، به خاطر کمرنگ بودن این مولفه‌هاست. حضور جوانان علاوه بر نماز جمعه، در نماز یومیه هم کمرنگ شده، ما جوانان را دریافت نکردیم. باید به جوان احترام گذاشت و به او بها داد.»(3)
حجت‌الاسلام سیدرضا اکرمی با انتقاد از اینکه چرا رسانه‎ها گاهی مسائل اساسی کشور را که مساله بیکاری، نقدینگی سرگردان، طلاق، اعتیاد و... است را رها می‌کنند و به دنبال این می‌روند که در نمازجمعه نرده‌ای باشد یا نباشد، به خبرآنلاین گفت: «...پرداختن به اینگونه موضوعات، معضلات کشور را به مساله فرعی تبدیل می‌کند... ما 80 میلیون جمعیت در کشور داریم. آنهایی که الان در نمازجمعه‌های ما شرکت می‌کنند متناسب با جمعیت 80 میلیونی ایران نیستند. شما همین تهران را در نظر بگیرید. در این شهر، نمازجمعه به یک نماز جماعت بزرگ تبدیل شده و هیچ مناسبتی با 10 میلیون نفری که ساکن تهران هستند ندارد. تنها 20 هزار نفر به مصلا می‎آیند.»(4)
ائمه جمعه در آغاز خطبه‌ها خود و مردم را به تقوی توصیه و سفارش می‌نمایند بنابراین سخنان خطیبان جمعه باید مستدل، مستحکم و متقن و در نهایت قول سدید و لین باشد. راه موفقیت این است که انسان با عدل و انصاف رفتار کند و حق محور باشد بنابراین هریک از خطیبان و ائمه جمعه نباید از تریبون نمازجمعه به کسانی که حکم قطعی درباره آنان صادر نشده اتهامات ناروا بزنند. با توجه به اصل 27 قانون اساسی و تبیین نشدن شرایط مقرر در این اصل از سوی قانون عادی آیا تا کنون امام جمعه موقت تهران تذکرات لازم را به قوه مقننه و مجریه داده و از حق مردم دفاع کرده است تا هر شهروند بتواند با خیالی آسوده خواسته‌های خود را مطرح و یا اعتراض و انتقادش را به سمع و نظر مقامات ذی‌ربط در قوای سه‌گانه برساند چون تنها مشکل شهروندان گرسنگی نیست که بگوییم «مرگ بر گرسنگی». مردم نگران فساد و اختلاس و ارتشاء و تبعیض و بی‌عدالتی نیز هستند. آیا در آن جایگاه مهم اشاره شده است چرا در سال 1388 بدون این‌که حکمی از سوی قضات پرونده صادر شده باشد تصویر عده‌ای از مقامات را با آن وضع زننده از تلویزیون نشان دادند و آیا در آن جایگاه اشاره‌ای به جنایات کهریزک شد و یا از کشته شدن زهرا کاظمی و بعد ستار بهشتی سخنی به میان آمد؟ با وجود این‌که حکم قطعی برای بعضی از متهمان صادر نشده چرا صداوسیما صحنه‌هایی از زندگی خصوصی آنها را نشان می‌دهد. عکس خانوادگی فلان متهم چه ارتباطی با عملکرد جاسوسی وی می‌تواند داشته باشد و در نهایت آیا پخش این‌گونه گزارش‌ها نقض قانون نیست و نباید از تریبون نماز جمعه تذکر داد؟ به یقین تذکر در این زمینه به معنی طرفداری یا تایید عملکرد آنها نمی‌باشد بلکه مهم رعایت ضوابط و حمایت قانونی از شهروندان می‌باشد. آیا حضور بیست هزار نفر در نماز جمعه تهران با جمعیت ده، دوازده میلیون نفری و یا پنج، شش هزار نفر در نماز جمعه شهر دارالعباده یزد نشان از همدلی و در کنار هم بودن شهروندان است؟ آیا واقعاً در این چند دهه عده‌ای از روحانیت از مردم فاصله نگرفته‌اند؟ آیا روی آوردن به تجملات زندگی از عوامل فاصله با شهروندان نیست؟ مثلاً در یزد شاهد هستیم در ایام تولد یا شهادت بزرگان و ائمه طاهرین(ع) و یا بعضی از روزها مراسم و جلساتی در دفتر و بیت امامان جمعه مرکز و شهرهای استان برگزار می‌گردد اگر در 5 سال اخیر فیلم این مراسم را بازبینی کنند آیا تغییری در حضور مستمعان حقیقی و حقوقی ملاحظه می‌شود؟ و آیا از گروه‌ها و تشکل‌ها و جوانان و فعالان سیاسی و معلمان و دانشجویان و دانش‌آموزان و... خبری هست؟ آیا تا کنون با بیان قرائت مطالب و توضیحات یکسان در خطبه‌ها توانسته‌ایم در جذب بسیاری از علاقه‌مندان به نظام و کشور توفیق حاصل نموده باشیم؟ آیا در روستاهای دور افتاده و فلان شهر و منطقه همان مسائلی باید از تریبون نماز جمعه گفت که در خطبه‌های مراکز استان‌ها و کلان‌شهرها مطرح می‌گردد؟ آیا در دهه‌های اخیر در حوزه‌ها یا اداره دفاتر و بیت ائمه جمعه و محل تدریس و آماده نمودن لوازم و وسایل و بکارگیری خدم و حشم برای حفاظت و نظارت بر امر ورود و خروج شرکت‌کنندگان در درس و مراسم روضه‌خوانی، علما و آیات و شهدای بزرگواری نظیر حسینعلی منتظری، سید محمود طالقانی، محمد حسین طباطبایی، مرتضی مطهری و یا محمد صدوقی و سید عبدالحسین دستغیب و سید اسدا... مدنی و... می‌توان به جامعه تحویل داد. چگونه باید توجیه کرد که در دوران حکومت طاغوت با صدور اطلاعیه و اعلامیه شهید آیت‌ا... شیخ محمد صدوقی ده‌ها هزار نفر در شهر یزد «با حدود نصف جمعیت فعلی شهر» در راه‌پیمایی شرکت می‌کردند یعنی گاه بیشتر از تعدادی که هم اکنون با این همه تبلیغات بعضی از ارگان‌ها، صداوسیما و مجموعه‌های فرهنگی در مراسم حاضر می‌شوند. از مواردی که آیت‌ا... العظمی سیستانی را نگران نموده و به مدیرمسئول روزنامه اطلاعات اظهار می‌دارد، روی آوردن عده‌ای از روحانیون به زندگی اشرافی‌ می‌باشد. آیا تریبون نماز جمعه که جایگاه وحدت و همدلی جامعه باید باشد در حال حاضر تا چه حد اثر خود را از دست داده است؟ نکته آخر این‌که هیچ یک از وعاظ، سخنرانان، دارندگان تریبون‌های رسمی و خطیبان جمعه نباید و نمی‌توانند هنگام سخن گفتن نظر فقهی خود را به عنوان خط‌مشی برای مسئولان و اداره‌کنندگان کشور مطرح یا همانند قاضی حکم حقوقی صادر کنند. افرادی که بیش از هفت سال است در حصر می‌باشند حتی برای یک‌بار هم امام جمعه موقت تهران با آنان روبرو نشده و نظر و اظهارات و ادعاهایشان را نشنیده و دادگاهی تا کنون تشکیل نگردیده که پرونده‌ای تنظیم شده باشد با چه معیاری می‌توان از تریبون نماز جمعه حکم صادر کرد یا آنان را مجرم و باغی و بنابه گفته یکی از ائمه جمعه یکی از بخش‌های یزد لقب «سامری» به آنها داد و آیا هنگامی که بعضی اطاعت از احمدی‌نژاد را اطاعت از خدا دانستند و او اداره حکومتش را به حضرت ولی عصر(عج) منتسب نمود هیچ یک از امامان جمعه اعتراض نمودند؟ حسن ختام مقاله به درج فرازی از تفسیر آیه شریفه 24 سوره مبارکه «ص» اختصاص می‌یابد که می‌فرماید: «خداوند منان در آیاتی از سوره قرآن به داستانی که داود پیامبر با شتاب و عجله در برابر شاکی و متشاکی قضاوت نموده بود اشاره می‌کند آن‌گاه که حضرت داود از کار خود پشیمان می‌شود و از خداوند تقاضای بخشش می‌نماید و خداوند کریم نیز این ترک اولی را می‌بخشد و از او درمی‌گذرد. داود پیامبر با اینکه می‌دانست قضاوت عادلانه‌ای کرده چه این‌که اگر طرف دعوا شکایت شاکی را قبول نداشت حتماً اعتراض می‌کرد و سکوت او بهترین دلیل بر این بوده که مسأله همان است که شاکی مطرح کرده ولی با این حال مجلس قضا ایجاب می‌کرد که حضرت داود در گفتار خود عجله نمی‌کرد بلکه از طرف مقابل شخصاً سؤال می‌نمود سپس داوری می‌کرد لذا از این کار خود سخت پشیمان شد و -گمان کرد ما او را با این جریان آزموده‌ایم- ترجمه آیه شریفه 24 سوره ص»(5)

مدیرمسئول

پی نوشتها:
1- ایران، 28/11/96
2- خبرآنلاین، 17/11/96
3- همان، 16/11/96
4- همان، 16/11/96
5- «تفسیر نمونه»، جلد 19، صفحه 248