هفته نامه آیینه یزد

مبارزه با خرافات از جمله تلاش‌های مهم امام هادی(ع) بود



امام علی النقی(ع) دهمین پیشوای شیعیان با به‌کارگیری برنامه‌های فرهنگی و گسترش شبکه‌های ارتباطی وکالتی به مبارزه غیرمستقیم با حاکمیت پرداخت و با ساماندهی آموزه‌های اسلام از آن در برابر انحراف‌ها و بدعت‌ها پاسداری کرد.
«فضل و دانش امام دهم شیعیان بر اوج قلل بلند پایه عالم بشریت نقش بسته بود و رشته‌های مشعشع آن بر اختران آسمان سر می‌سایید. نیکی‌ها و اخلاق پسندیده او را نمی‌توان در شمار عدد ذکر کرد.» این جملات گزیده‌ای از سخنان ابن‌صباغ مالکی دانشمند مسلمان، در کتابی موسوم به فصول المهمه در وصف امام علی النقی(ع) است. امامان و پیشوایان معصوم(ع) انسان‌های کامل و برگزیده‌ای هستند که به عنوان الگوهای رفتاری برای هدایت جامعه بشری از طرف خداوند تعیین شده‌اند. بدون شک، ارتباط با چنین چهره‌هایی و پیروی از دستورها و رفتار آنها، تنها راه دستیابی به کمال انسانیت است. امام علی النقی(ع) دهمین پیشوای شیعیان یکی از پیشتازان دانش، تقوا و مظهر فضایل اخلاقی والگوی حق‌جویان و ستم‌ستیزان محسوب می‌شود. امام هادی(ع) برای نشر احکام اسلام، شناساندن مکتب مذهب جعفری و تربیت شاگردان از هیچ کوششی فروگذاری نکرد. تلاش‌های فراوان امام(ع) در راه آگاه‌سازی جامعه سبب شد تا حاکم مدینه در نامه‌ای دستگاه حکومت عباسی را از این موضوع مطلع سازد،‌ بدین‌گونه متوکل عباسی زمینه هجرت ایشان از مدینه به سامرا را فراهم ساخت. خلیفه‌های عباسی امام علی النقی(ع) و امام حسن عسگری‌(ع) فرزند وی را سال‌ها در محله عسگر در شهر سامرا زندانی کردند و بر این پایه به «عسگریین» مشهور شدند. سرانجام امام علی النقی(ع) در سوم رجب 254 هجری قمری به دستور متوکل عباسی به شهادت رسید. پیکر پاک ایشان در شهر سامرا و در همان خانه‌ای که در آن 20 سال زندانی بود، به خاک سپرده شد.
خبرگزاری ایرنا به مناسبت سالروز شهادت امام علی النقی(ع) به گفت وگو با حجت الاسلام «مجید قربانعلی دولابی» سرپرست معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی و عضو هیات علمی دانشگاه مذاهب اسلامی پرداخت.

گسترش نهضت علوی در دوران امام هادی(ع)
حجت‌الاسلام مجید قربانعلی دولابی، گسترش نهضت‌های علویان در مقطعی از زندگی امام هادی(ع) را بسیار مهم دانست و گفت: حکومت عباسی همواره در صدد بود تا با ایجاد رعب و وحشت در جامعه نسبت به علویان آنها را از میان بردارد و فضای اختناق‌آوری را در این زمینه به وجود آورد. دستگاه خلافت عباسی با تمام این سخت گیری‌ها همواره نسبت به پیشروی نهضت علویان نگران و بیمناک بودند زیرا آنان نمی‌توانستند مردم را نسبت به اهل بیت(ع) و شخص امام هادی(ع) بدبین کنند. در واقع باید گفت شروع این نهضت‌ها بازتاب گسترش ظلم و فشاری آشکارا بر جامعه اسلامی آن دوران بود.

شبکه ارتباطی وکالتی؛ شیوه فعالیت‌های مخفی امام علی النقی(ع)
عضو هیات علمی دانشگاه مذاهب اسلامی با اشاره به فعالیت‌های مخفیانه امام هادی النقی(ع) اظهار داشت: متوکل عباسی یکی از خلفایی بود که در دوران امام هادی(ع) حکومت می‌کرد و شاید می‌توان از او به عنوان بدرفتارترین و خشن‌ترین حاکم آن زمان نام برد که همواره امام(ع) را متهم می‌کرد و افرادی که با ایشان مرادوه می‌کردند با مصادره اموال آنها به هلاکت می‌رساند. از همین رو بود که دهمین پیشوای شیعیان(ع) تمامی فعالیت‌های خویش را به صورت مخفیانه انجام می‌داد و در مناسبات خود پنهان کاری را رعایت می‌کرد. برقراری ارتباط با مردمی که در شهرها و مناطق مختلفی سکونت داشتند نیز به‌طور مخفیانه بود و با استفاده از ابزاری جدید برای برقراری ارتباط با پیروان خود شبکه ارتباطی وکالت و یا همان تعیین نمایندگان و کارگزاران در مناطق گوناگون به وسیله امام هادی(ع) بود. جمع‌آوری خمس، زکات، نذور و هدایا از مناطق مختلف به وسیله وکلا و تحویل آن به امام(ع) و نیز پاسخگویی امام هادی(ع) به سوالات و مشکل‌های فقهی و عقیدتی شیعیان و توجیه سیاسی آنان به وسیله وکیل امام(ع) انجام می‌شد از مهمترین و اصلی‌ترین اهدف این سازمان وکالتی بود.

کسب تجربه‌های سازنده در ساماندهی شیعیان
حجت‌الاسلام دولابی تشکیل سازمان وکالتی را بسیار مهم ارزیابی کرد و بیان داشت: تشکیل سازمان وکلاتی در پیشبرد مقاصد امامان نقش بسیار مهم و ارزنده‌ای داشت. امام هادی(ع) زمانی که در سامرا زیر نظر و کنترل بودند با دنبال کردن طرح پدر گرامیشان امام جواد(ع) مبنی‌بر تعیین کارگزاران و نمایندگان در شهرها و مناطق مختلف توانستند یک سازمان ارتباطی هماهنگ و هدایت شده به وجود بیاورند و هدف‌های خویش را محقق سازند و این‌گونه وکلا توانستند به‌تدریج تجربه‌های ارزنده‌ای را در سازماندهی شیعیان به دست آورند.

انتقال امام(ع) از مدینه به سامرا؛ روشی برای کنترل همه جانبه وی
وی انتقال امام(ع) از مدینه به سامرا به وسیله دستگاه عباسی را بسیار ظالمانه دانست و تصریح کرد: متوکل عباسی برای کنترل دهمین امام شیعیان(ع)، وی را از مدینه به سامرا تبعید کرد تا بتواند تمامی حرکات و فعالیت این امام همام را زیر نظر بگیرد. امام(ع) در شهر سامرا ظاهرا آزاد بودند اما در حقیقت به مانند یک زندانی به سر می‌برد و همواره به وسیله ماموران خلیفه زیرنظر و کنترل بود. امام هادی(ع) باتوجه به اینکه در سن پایین به امامت رسید، نمونه‌ای کامل از رشد علمی و معنوی آن بزرگوار واضح‌ترین دلیل بر حقانیت خط و جریان اهل‌بیت(ع) رسالت در ادعای خلافت و جانشین پیامبر اسلام(ص) و رهبری و هدایت امت اسلامی است.

نابسامانی اوضاع سیاسی، اجتماعی در دوران امام هادی(ع)
این پژوهشگر امور دینی با اشاره به دلایل نابسامانی اوضاع سیاسی، ‌اجتماعی دوران عباسیان، گفت: متزلزل شدن عظمت دستگاه خلافت عباسیان، خوش‌گذرانی و هوسرانی، گسترش نهضت علویان و... از دلایل اوضاع نابسامان دوران امام هادی(ع) بود. ضعف رهبری و فرماندهی حاکمان وقت و نداشتن برنامه‌ای کامل و هدفمند از دیگر عوامل موثر بر ناکارآمدی دستگاه عباسیان محسوب می‌شد.

پدیدآمدن فرقه‌ها و گروه‌های انحرافی
سرپرست معاونت آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه مذاهب اسلامی، با بیان اینکه در دوران امام(ع) گروه‌های منحرف اقدام‌های گسترده‌ای را انجام می‌دادند، گفت: فرقه‌ها و گروه‌های منحرف زیادی در آن دوران شروع به فعالیت فرهنگی کرده و مردم را از راه وعده‌های واهی گمراه و با بی‌اهمیت خواندن عبادت و ضوابط اسلامی، چشم طمع داشتن به اموال مردم و توجیه نبودن نسبت به کرامات اهل بیت(ع) سعی داشتند تا چندفرقه بودن را رواج دهند. گردانندگان و نظریه‌پردازان این حرکت‌ها عناصر فریب خورده، فرصت طلب و سودجو تشکیل می‌دادند.

مباحث فقهی تفسیری، کلامی و تربیتی
این پژوشگر قرآنی بابیان اینکه شاگردان بسیاری به وسیله امام هادی(ع) تربیت شدند، افزود: تعداد شاگردان دهمین امام شیعیان را حدود 185 تن می‌دانند که از برجسته‌ترین آنها می‌توان به «فضل‌بن شاذان نیشابوری، عبدالعظیم حسنی، ریان بن صلت و...» اشاره کرد. سخنان و روایت‌های ارزشمندی در موضوع‌های فقهی، تفسیری، اعتقادی و تربیتی از آن امام همام برجای مانده است که برای همه مسلمانان، شیعیان و پیروان اهل بیت(ع) در طول تاریخ اسلام راهنما بوده و خواهد بود. زیارت جامعه کبیره که در مفاتیح‌الجنان آورده شده یکی از اثرهای به‌جای مانده از امام هادی(ع) به شمار می‌رود که متضمن معارف اصیل اسلامی است.

مبارزه با خرافات؛ از جمله تلاش‌های مهم امام هادی(ع)
وی درباره خرافه‌پرستی و علت‌های به وجود آورنده آن گفت: خرافه‌ها از بینش‌های سست سرچشمه می‌گیرند، گاه ناشی از انگیزه‌های سوء و یا ناشی از نادانی و جهالت است. البته درهرحال پیامدهای منفی در جامعه برجای می‌گذارد و سبب می‌شود افراد جامعه در تمام مسایل به خرافات روی آورند و به همه چیز از دریچه آن بنگرند. پیشوای جامعه اسلامی وظیفه دارد برای حفظ کیان دین که در اثر خرافه‌گرایی دستخوش انواع بدعت‌ها می‌شود، با آن مبارزه کند و این بستر مناسب برای نوآوری در دین و بدعت‌گذاری را از میان ببرد. بنابراین، مبارزه با خرافات گامی مهم در زدودن بدعت‌ها و اندیشه‌های باطل بوده و موجب گرایش بیشتر جامعه به سوی آموزه‌های اسلام ناب و ارزش‌های راستین خواهد شد. از جمله تلاش‌های مهم امام هادی(ع) در دوران امامت خود، مبارزه با خرافات بوده است.

آماده‌سازی شیعیان در زمان غیبت
عضو هیات علمی دانشگاه مذاهب اسلامی، درباره نقش امام هادی(ع) در آماده‌سازی شیعیان در دوران غیبت اظهار داشت: دیگر امامان نیز به موضوع مهدویت توجه زیادی کرده و احادیثی در این خصوص بیان داشته‌اند، اما نکته این است که آماده کردن مردم برای غیبت در زمان امام هادی(ع) شتاب بیشتری می‌گیرد. دراین باره روایتی منتسب به امام هادی(ع) است که می‌فرمایند؛ «نوه من مهدی موعود(عج) است.»

لزوم آموزش و بکارگیری روش‌های زندگی اهل بیت(ع)
حجت‌الاسلام دولابی فرهنگ‌سازی و بکارگیری روش زندگی ائمه اطهار(ع) را برای هر فرد مسلمان لازم دانست و گفت: اگر به معارفی که به وسیله اهل بیت(ع) بیان شده توجه کنیم بسیاری از مشکلات زندگی مرتفع می‌شود. زندگی امام هادی(ع) قابل الگوپذیری برای همگان و اگر تنها ویژگی‌های کلی امام هادی(ع) تبیین شود اثر کمتری دارد تا اینکه نقاط کاربردی سیره اهل بیت(ع) استفاده شود.